Mijn energie stroomt!

door Danielle Bersma en Marjo Vredenbregt

 

‘Het is heel druk op het werk. Ik merk dat ik te lang achter de computer heb gezeten. Mijn schouders voelen verkrampt. Ik doe energetische yoga-oefeningen en voel mijn schouders omlaag zakken. Ze ontspannen en mijn handen beginnen te tintelen en worden daarna warm. Er komt ruimte in mij en ik voel dat mijn energie weer gaat stromen.’ (Laura)

 

Yogales kun je op heel veel verschillende manieren geven. Wij (Marjo Vredenbregt en Danielle Bersma) kiezen er regelmatig voor om yoga-oefeningen te doen, waarbij de bewustwording van de energie van de elementen centraal staat.

 

Eenheid

In de Oosterse filosofie wordt onder andere de levensenergie beschreven, die werkzaam is in vijf oerwerelden. Dit zijn de werelden van het Hout, het Vuur, de Aarde, het Metaal en het Water. Deze bewegingen van energie staan nooit op zichzelf, maar zijn continue in relatie met elkaar. Ze stimuleren elkaar en remmen elkaar, ze zijn samen een eenheid. Door yoga-oefeningen kun je je bewust worden van deze energieën en kun je deze energie in jezelf in balans brengen.

 

Natuurlijk heeft elk mens in elke levensfase alle vijf de elementen in zich. We zien wel dat het Houtelement, met als kenmerk de snelle groei, sterk in het kind aanwezig is. De kenmerken van het Vuurelement zien we terug in de adolescent. Het is een periode van grote activiteit. Daarna volgt het element Aarde, behorend bij de volwassene. Het is een fase van vruchtbaarheid, bindingen aangaan en oogsten. Het element Metaal, het loslaten en inkeer, zien we bij de oudere mens. De vijfde fase is het Water, het vormeloze, het grenzeloze, de periode na de dood en voor de geboorte. In de seizoenen is dit de winter, het is ook het zaadje dat klaar ligt om te spruiten in de volgende lente. Hiermee is de cirkel van de seizoenen rond, van het voorjaar (het Hout) naar de zomer (het Vuur) naar de nazomer (de Aarde) naar de herfst (het Metaal) om weer te eindigen met de winter (het Water).

 

In dit artikel richten we ons op volwassenen. Hun levensfase heeft overeenkomsten met het element Aarde. Qua leeftijd (ca. 25-55 jaar) bevinden zij zich tussen de adolescenten (Vuur) en de ouderen (Metaal). Inleidend beginnen we met het Vuur element, daarna het Aarde element en we eindigen met de overgang naar het Metaal element. De energie is een bijzonder en uitgebreid onderwerp en wij zijn ons ervan bewust dat we slechts een zeer beperkte en beknopte beschrijving geven. Wij hopen met dit artikel de interesse in het onderwerp te wekken en de mogelijkheden te laten zien hoe je dit onderwerp kunt gebruiken in een yogales.

 

Het element Vuur

‘De Vuurenergie in mij, is naar buiten gericht. Ik stel mezelf in het leven zo wagenwijd open, iedereen krijgt energie van mij en ik stroom leeg. Sinds ik yoga doe, gaat het veel beter. Ik ben me meer van bewust van de energieën in mij. Vuurenergie is krachtig en ik heb er veel van. Ik geef nog steeds veel, maar ik raak het niet meer kwijt. geniet meer en ben in balans.’ (Kicky)

 

‘Branden van verlangen’ en ‘in vuur en vlam staan’ zijn gevoelens van het element Vuur. Het verlangen kan zo krachtig zijn, dat het alles verteert. Vuur houdt direct verband met de voorgaande fasen van de vijf elementen cyclus. Vuur moet iets te verbranden hebben en de kracht hangt dus af van het beschikbare vermogen dat in de Water fase werd opgeslagen en dat in de Hout periode werd geactiveerd.

 

Op emotioneel gebied komt Vuur overeen met vreugde en opwinding. Het verwarmt en activeert het lichaam. Vreugde opent het hart, laat energie stromen en inspireert mensen tot het maken van contact. Vreugde breidt zich uit, een (glim)lach werkt aanstekelijk en tevreden, gelukkige mensen maken ook anderen gelukkig. Een teveel aan Vuur leidt tot hyperactiviteit en angstgevoelens.

 

Oefeningen

De yogaoefeningen kunnen gericht zijn op de energiebanen van meridianen, die behoren bij het element Vuur (Hart, Dunne darm, Hartbeschermer en Drievoudige verwarmer). Oefeningen zijn bijvoorbeeld rekoefeningen van schouders, armen, elleboog, polsen, handen en vingers en oefeningen voor het openen van het borstgebied. Andere oefeningen om diverse aspecten van het element Vuur te ervaren zijn onder andere de zonnegroet, ontladingsoefeningen en ademoefeningen zoals de Bhastrikâ. Meditatieve oefeningen met als thema: ‘vurig verlangen, je hart openen of liefde’, kunnen worden toegepast bij het element Vuur.

 

Het element Aarde

‘Het is een periode van stabiliseren, evenwicht brengen in mijn huis.’ (Stevie)

 

Het element Aarde heeft een neutraal karakter en wordt gesymboliseerd door een vierkant. Aarde staat als centrerende kracht in het midden tussen de vier andere elementen en zorgt door verbinden, voeden en gronden voor evenwicht. De kleur van bij het element Aarde is geel, oranje en roodbruin. De kwaliteit van Aarde is vruchtbaarheid.

 

Het is de tijd van oogsten van de in de zomer gerijpte producten van het land en van het aanleggen van voorraden die op een later tijdstip gebruikt kunnen worden. Bij de mens in de Aarde fase ontstaat een stabiele periode waarin levensonderhoud van het gezin, het voeden en opvoeden van kinderen centraal staan.

 

Op emotioneel gebied wordt Aarde geassocieerd met zorgzaamheid. Aandacht geven aan iets of iemand is als voedsel voor de ziel. Een teveel aan zorgzaamheid leidt tot overbezorgdheid. Te weinig Aarde energie geeft onevenwichtigheid en weinig zelfvertrouwen.
‘Ik heb gemerkt dat ik vooral overbezorgd ben. Ik ben bemoeizuchtig en dan ineens onverschillig. Door de yoga-oefeningen kom ik bij mijzelf en vind ik mijn innerlijke balans’. (Henk)

 

Het element Aarde komt in het lichaam tot uitdrukking via de organen en meridianen van Milt (yin) en Maag (yang). Als voornaamste spijsverteringsorganen spelen Milt en Maag een belangrijke rol in de afbraak en opname van voedsel, de stofwisseling.

 

Oefeningen

De yogaoefeningen kunnen zich richten op het werkingsgebied van deze meridianen, zoals rekoefeningen en massage van de binnenkant van de benen, het openen van de flanken en de voorzijde van de romp en aandacht voor de gehele voorzijde van het lichaam. Stabiliserende oefeningen, zoals een brede stand, of een eenvoudige balansoefening zijn heel geschikt om te ervaren dat we in balans zijn. Dus geen oefeningen doen, waarbij we ons evenwicht moeten zoeken, maar een oefening, waarbij we in evenwicht zijn. Ademoefeningen zijn bijvoorbeeld de buikademhaling en de samavritti (vierkante) pranayama. Bewustwordingsoefeningen zoals het contact voelen van het lichaam met de grond geeft stabiliteit. Kauwoefeningen en oefeningen met de tong en de mond kunnen voor het nuttigen van een maaltijd gedaan worden, zodat het eten beter verteert. Oefeningen van de bekkenbodem geven vitaliteit aan de basis. Stilzitten en andere meditatieve oefeningen kunnen inzicht geven in bijvoorbeeld zorgzaamheid.

 

De volgende oefeningen zijn voorbeelden en kunnen gebruikt worden om de diverse aspecten van het element Aarde te ervaren.

 

Oefening: De omgekeerde adem

‘We gaan stevig staan, de voeten ruim uit elkaar. Voel de zon nog nagloeien op je lichaam. Voel goed hoe je staat, bij een goede stand behoor je op de buitenzijde van je voet te staan, zodat het lengtegewelf van de voet goed zichtbaar is. De bal van de voet en alle tenen staan stevig op de grond.

 

Verdeel het gewicht goed over beide voeten. Om dit goed te voelen kun je je gewicht naar voren, naar achteren, en zijwaarts brengen. Voel welke afdruk je voet in de grond maakt. De knieën zijn uit hun slotstrekking, maar niet gebogen, het bekken staat recht. Om te voelen hoe het bekken staat, kun je een hand op de buik leggen en de ander op de rug. Maak de rug iets hol en daarna bol, doe dit meerdere malen en zoek naar de rechte stand. Daarna de armen weer laten hangen langs het lichaam. Draai met de schouders rondjes naar achteren en voel de schouderbladen over de ribben glijden. Trek de spieren in de rug stevig aan, zodat de schouders naar beneden gaan. Trek de kin iets in, het kruintje gaat omhoog, zodat de nek wat langer wordt, er meer ruimte tussen de nekwervels komt. Ga nu met de aandacht naar de adem en adembeweging. Trek de buik (licht actief) naar binnen op een uitademing en voel hoe de buik uitzet op een inademing. Doe dit een keer of tien. Beweeg daarna op een uitademing de beide armen zijwaarts omhoog en inademend gaan de armen weer naar beneden. Kijk hoe dit gaat en niet denken: ‘Oh wat goed’ of ‘wat onnatuurlijk’. Blijf goed de adembeweging in de buik volgen. Blijf goed de grond onder je voeten voelen, terwijl je met je handen naar de laatste zonnestralen reikt. Doe deze beweging minstens tien maal, heel rustig in je eigen tempo’.

 

Motivatie

Terwijl je uitademt, breng je de armen omhoog. Hierdoor blijf je energetisch in balans. Bovendien blijft bij deze oefening de adem in de buik in tegenstelling tot de ‘bekende manier’, waarbij de borst uitzet op de inademing met de armen omhoog. Deze oefening geeft het lichaam meer innerlijke balans en maakt je bewust hoe snel je door adem en beweging uit balans kan raken. Belangrijk om op te merken is, dat deze ‘omgekeerde adem’ niet beter of slechter is dan de ‘bekende oefening’. Wanneer je bijvoorbeeld ‘s ochtends uit je bed komt en je voelt nog zwaar in de benen en je bent zo stevig en stabiel dat je niet vooruit te branden bent, is het heel goed om al inademend de armen omhoog te brengen. Wanneer je echter op de dag merkt, dat je gedachten overal heen vliegen en je moeite hebt om in contact met jezelf te blijven, kun je de ‘omgekeerde adem’ doen. Beide zijn even waardevol en hebben hun eigen kwaliteiten. De keuze is aan jou wat je op welk moment wilt doen.

 

Oefening: Samavritti

Deze Pranayama wordt ook wel de vierkante adem genoemd. Alle facetten van de adem komen even lang aan bod; de inademing (Puraka), de pauze na de inademing (interne Kumbhaka), de uitademing (Rechaka) en de pauze na de uitademing (externe Kumbhaka).

 

Vier aspecten van de buikadem komen tot hun recht: ontvangen, kracht, geven/loslaten en vertrouwen. Deze oefening kan staand, zittend en liggend gedaan worden, mits er in die houding goed in de buik geademd kan worden!
‘In de zithouding (op een kussentje of meditatiebankje) voel je hoe je lichaam weer opnieuw contact maakt met de grond. Voel welke delen van je lichaam de grond raken en waar dit overgaat in het contact met de ruimte om je heen. Beweeg met je lichaam naar voren, achterwaarts en zijwaarts om je gewicht over je grondvlak te voelen. Maak je rug eens een beetje hol en bol. Wanneer je goed het midden hebt gevonden laat je zoveel mogelijk spieren los. De wervels zijn nu door jou recht op elkaar gestapeld en kunnen als een blokkentoren blijven staan. Leg je de handen op de buik, zodat je goed de adembeweging in de buik kunt voelen. Je kunt ook de handen in de jnana mudra op je knieën leggen. Observeer de adem en adembeweging zonder die te veranderen. We gaan de komende minuten een pranayama doen. Maak de vier ademfasen even lang, door bijvoorbeeld in drie rustige tellen in te ademen (blijf in de buik ademen!), drie tellen niet ademen, daarna in drie tellen uit te ademen en vervolgens drie tellen niet te ademen. Wanneer je een stabiel ritme hebt, kun je kijken of je vijf tellen neemt of misschien zelfs zeven. Het is een stabiele adem, er wordt geen zuurstofschuld of zuurstofoverschot opgebouwd. Elke adem is op zichzelf in balans. Je ademt evenveel lucht in als uit. Na enkele minuten laat je de adem vrij en observeer je.’

 

Oefening: Je eigen centrum ervaren

‘In de nazomer geeft de zon een aangename energie, een warme gloed straalt over het land. We zien overal gele, oranje en roodbruine tinten. De aardekleuren stralen. Als je ze kunt voorstellen is het prima, als het niet lukt is het ook goed. Voel de adem in je buik en ga op je buik op de aarde liggen. Voel de aarde onder je en wanneer je het prettig vindt kun je de energie van de aarde, de aardekleuren voelen. De aarde draagt jou. Maak met elke inademing het contact met de grond intenser, adem als het ware door de grond heen.
Terwijl je rustig hiermee door gaat strek je het linkerbeen schuin naar links en strek je de rechterarm schuin. Span ze maar stevig aan en maak een zo lang mogelijke diagonaal. Blijf in het midden de adembeweging voelen. Na een minuut ontspan je en daarna span je de andere diagonaal, je rechterbeen schuin naar rechts en linkerarm schuin naar links. Goed aanspannen en maak je weer zo lang mogelijk in de diagonaal. Blijf de adembeweging in de buik voelen. Na een minuut ontspan je weer.

 

Voel het midden in jezelf. De Aarde is het middelpunt van de elementen. Strek nu weer je linkerbeen schuin naar links en je rechterarm schuin naar rechts omhoog. Ontspan de ledematen en richt je aandacht op de diagonaal. Adem nu als het ware vanuit je centrum de diagonaal in. Doe dit ruim twee minuten. Daarna hetzelfde met de andere zijde. Ervaar jezelf in het centrum, in het centrum van het leven, de aarde onder je, de ruimte om je heen, de hemel boven je.’

 

De oefening duurt ongeveer 10 – 15 minuten. Ik vraag de cursisten naar hun ervaring.

 

‘De oefeningen geven me ruimte, rust en stabiliteit. Ik hoef niets en kan alles.’ (Daantje)

 

Het element Metaal

‘Als ik naar mezelf kijk, zie wat ik doe, ervaar ik dat het element metaal sterk in mij aanwezig is. Ik ben bezig met een grote schoonmaak. Ik maak onderscheid tussen wat wel en niet belangrijk is. Steeds minder is belangrijk. Voor mij betekent onderscheiden en schoonmaken ook gedachten loslaten, mijn hoofd ontdoen van de afval die daar rondzwerft.’ (Stevie)

 

Het element Metaal wordt gesymboliseerd door een zwaard en heeft het vermogen het een van het ander te scheiden. Metaal maakt een scherp onderscheid tussen het zuivere en het onzuivere. Het proces van scheiden en loslaten leidt tot zuiverheid.

 

In de herfst trekt het sap, de levenskracht van iedere plant zich terug in de wortels en de bladeren worden losgelaten. Bij de mens in de Metaalfase (eind middelbare leeftijd tot de oude dag) ontstaat ook een zich terugtrekken, inkeer en loslaten.

 

Op emotioneel gebied wordt Metaal verbonden met het loslaten en het verdriet. Verdriet om verlies te accepteren is essentieel om niet te verkrampen en om doorstroming van de energie te garanderen. Wat brengt het je als je bijvoorbeeld een bepaald standpunt loslaat en het verlies verwerkt?
‘De afgelopen periode was erg verdrietig. Ik had veel gedachten over vroeger, over vrienden van toen. Ik heb contact met ze gezocht, maar wat er vroeger was, die vriendschap, die was toen en is nu niet meer. Vanuit m’n gevoel ben ik oefeningen gaan doen, ik heb gehuild en mijn verdriet laten gaan. Het vreemde was, dat met het toelaten van het verdriet, ik voelde dat het iets van vroeger was dat ik losliet, ik kreeg een gelukzalig gevoel.’ (Henk)

 

Oefeningen

Yoga-oefeningen kunnen inwerken op de energie van de meridianen, (Long en Dikke darm), behorend bij het element Metaal. Ademoefeningen zoals de Nadi Shudi en de Kapâlabhâti zijn reinigend. Ze maken onder andere letterlijk de longen schoon. Het stilzitten geeft inzicht en onderscheidingsvermogen, kenmerken van het element Metaal.

 

Volwassen mensen hebben alle elementen in zich. Een yogales kan dus vanuit elk element gegeven worden. Een yogales opgebouwd rondom de energie wordt door cursisten als heel bijzonder ervaren. Ze worden zich bewust van hoe ze in het leven staan en hoe bepaalde processen werken. Daarnaast hebben de oefeningen een helende werking, omdat energie weer gaat stromen.