Rita Beitema ‘De bedoeling van Yoga’

In dit artikel legt Rita Beintema uit dat yoga een wetenschap is die door het gekende te leren onderzoeken uitkomt bij het ongekende. Ze beschrijft tevens de verschillende takken van yoga: Jnana , bhakti , karma , raja , mantra , trantra  en kundalini.

 

 

De werkelijke bedoeling van de lichamelijke yoga

 

Er bestaan heel wat misverstanden over de lichamelijke yoga ook wel hatha yoga genoemd. Ik hoop door middel van dit artikel die misverstanden weg te nemen en de lezer te laten zien waarom het in werkelijkheid gaat en welke mogelijkheid er ook is.
Er bestaan in ons land verschillende yoga-“scholen”. De meeste houden zich alleen maar aan allerlei oefeningen; het geestelijke aspect van de yoga wordt niet of nauwelijks aan de orde gesteld. Dat is een van de redenen waardoor bij de gemiddelde Nederlander het idee is ontstaan dat yoga zoiets is als op je kop staan en heel veel oefeningen doen. Maar daar gaat het in de yoga niet om. Welke richting van yoga je ook wilt beoefenen, het geestelijke aspect van de yoga behoort daarvan deel uit te maken. Alleen oefeningen doen voor een sterk lichaam en een heldere geest is op zichzelf heel verdienstelijk, maar het doet onrecht aan de yoga die veel meer inhoudt dan oefeningen doen en ontspannen. De lichamelijke yoga is de eerste opstap om inzicht te krijgen in vragen als, heb ik een lichaam, wat is leven en wie of wat ben ik?
Yoga is een wetenschap, die in eerste instantie zo ook benaderd kan worden; door het gekende (het lichaam) te leren onderzoeken komt men uiteindelijk uit bij het ongekende.

 

Als je yoga wilt gaan beoefenen, begin je aan een ontdekkingsreis. Een ontdekkingsreis die met het lichaam aanvangt, door eerst je lichamelijke houding goed te leren voelen; hoe sta je op je voeten, staat je bekken recht, heb je geen verkeerde voorkeurshouding, hoe is de stand van het hoofd, de nek en de schouders? Een competente yogaleraar of -lerares zal, nadat het een en ander gecorrigeerd is, zonder dat je het merkt, erop letten dat je niet weer in een oude fout terugvalt en indien nodig, deze weer corrigeren. Een correcte lichaamshouding zorgt ervoor dat in het lichaam alles beter kan functioneren en dat de lichaamsenergieën zonder enige obstructie hun werk kunnen doen.

 

Tijdens een van de eerste yogalessen wordt er al een begin gemaakt met kleine eenvoudige oefeningen, en met het lichaam tijdens en na de oefening te observeren en dit te leren verwoorden. Daardoor kan de leerling vertrouwd raken met zijn of haar lichaam en met de inwendige werking hiervan, zowel organisch als energetisch. De leraar of lerares geeft, nadat de leerling kort verwoord heeft wat er waargenomen is, hier feedback op.
Leren voelen houdt heel veel in. Je gaat ontdekken dat al deze wisselende observaties van het lichaam, het idee dat je eerst van je lichaam had, doen veranderen. Je kunt allerlei lichamelijke gevoelens ontdekken. Ook de gevolgen van emoties en na verloop van tijd kun je steeds meer energieën voelen, die in het lichaam aanwezig zijn. Leren voelen is ook leren pijn toe te laten. Dit kunnen lichamelijke en/of psychische pijnen zijn; je hebt moed en doorzettingsvermogen nodig om deze “pijnen” te leren voelen, te leren zien en te doorzien. Je leert dit tijdens het “stilzitten”; vanaf de tweede les wordt iedere keer “stilgezeten” om te leren kijken naar gedachten en gevoelens en hoe snel we ons met een gedachte of gevoel verbinden, ons ermee identificeren. Men heeft soms moeite met het woord “identificatie”, maar identificatie is niets anders dan het “ik” dat aan alles gekoppeld wordt. Ben je boos, dan is er een identificatie met een ik dat boos is. Heb je kiespijn, dan is er een identificatie met een ik dat kiespijn heeft. Heb je problemen dan ben je iemand die lijdt aan de problemen en ze probeert op te lossen.
Vandaar dat de problemen in deze tijd hand over hand toenemen en er maar weinig hulpverleners zijn die de identificatie met het proces van denken en voelen echt duidelijk kunnen maken. Je kunt dit proces wel in woorden vangen, maar het vraagt een lange tijd om te ervaren dat het zo werkt.

 

Door het leren observeren heb je al snel door dat er een afstand komt tussen jou en datgene wat je observeert. Als je ook nog leert om geen denkcommentaar te geven, dan komt er steeds meer het besef dat er inzicht groeit en dat je dat steeds beter in het dagelijkse leven kunt toepassen.
Het de-conditioneren van verkeerde identificaties is een langdurig proces. Je kunt wel denken dat je dit beheerst of weet, maar dat wil niet zeggen dat het inzicht er ook werkelijk is; dat kan alleen de ervaring je leren door steeds maar weer te ontkoppelen. Als dat niet meer nodig is, is er inzicht.

 

Een ander belangrijk onderdeel, maar tevens ook veel moeilijker, is: het terugtrekken van de zintuigen. Als je iets ziet word een zintuig daar naar toegetrokken, maar het ontgaat je meestal wat er daarna in je psyche en in je lichaam gebeurt. Door de identificatie blijft je aandacht gericht op dat wat je waarneemt. Als dit gebeurt bij iets wat onrust geeft komt er angst omhoog. Angst die lang duurt, beïnvloedt het chemische systeem negatief waardoor het moeilijker wordt om het angstgevoel opzij te zetten.
Bij iets wat je mooi vindt en graag wilt hebben, gebeurt het volgende. Je kunt op de eerste plaats je hart al sneller voelen kloppen; de opwinding heeft alles in gang gezet. Je ademhaling en je lichamelijke gesteldheid is veranderd en daarmee is ook de chemische werking in je lichaam veranderd. Probeer dit zelf maar eens uit, het zal een ontdekking zijn.
Als je geleerd hebt om je zintuigen los te koppelen -je er dus niet mee te identificeren- dan treedt er geen reactie op. Op deze manier kun je onder een goede begeleiding leren hoe je de zintuigen kunt ontkoppelen. Zo kan de lichamelijke yoga een weg naar bevrijding worden.

 

Maar helaas zijn wij zodanig opgevoed dat je die gedachten of gevoelens bent. Maar je bent niet die gedachte en niet dat gevoel, je neemt gedachten en gevoelens waar. Wat je diep wezenlijk bent, kan nooit iets zijn dat je waarneemt. Yoga is een zoektocht, een ontdekken dat de zin “ik kan nooit iets zijn dat ik kan waarnemen” op waarheid berust en dat dualiteit niet bestaat.

 

De lezer zal begrijpen dat deze begeleiding een competente leraar vraagt en dus niet iemand die de theorie uit boekjes geleerd heeft, maar iemand die het bovenstaande zelf doorleefd heeft.
Alleen dat waar je zelf doorheen bent gegaan, wat je zelf ontdekt hebt, kun je doorgeven en daardoor in een wisselwerking met je leerlingen komen en blijven.

 

Wat is yoga dan eigenlijk wel?

 

Yoga is in het westen een verzamelnaam geworden van allerlei takken van Yoga. Iedere tak is -als het goed is- de weg van een zoeker en hij of zij zoekt de weg die in eerste instantie het beste aansluit bij zijn of haar menszijn. Yoga, welke vorm van yoga je ook gaat beoefenen, is altijd een weg die dieper moet gaan. Te vaak wordt gedacht dat yoga beoefenen vrijblijvend is; yoga is wel vrijwillig maar niet vrijblijvend.
Ik zal in het kort verschillende takken van yoga noemen:

 

Jnana yoga

Jnana yoga, de yoga van kennis en inzicht, is een non-duale weg. Jnana yoga kent geen geboden of verboden, maar reikt de informatie aan hoe je door middel van het gekende het ongekende kunt ontdekken. Het uitgangspunt is dat het Leven EEN is en dat de dualiteit ontstaat door het denken en verkeerde identificaties. Om deze stap voor stap te ontdekken kan het leren observeren van het lichaam en de werking en uitwerking van oefeningen, het waarnemen van de energieën in het lichaam en het verwoorden van de waarnemingen een groot hulpmiddel zijn. Inzicht in het denken en hoe identificaties zich voltrekken maakt de leerling vertrouwd met de wisselende gedachten en gevoelens en met het feit dat je nooit iets kunt zijn dat aan verandering onderhevig is. Dit vraagt een competente leraar of lerares, die door feedback te geven de leerling langzaam maar zeker het vertrouwen geeft dat zijn of haar waarnemingen juist zijn. Hierdoor wordt het inzicht in de werking van het lichaam, in het denken en voelen een basis om verder te gaan.

 

Bhakti yoga

Bhakti (devotie) yoga is een is een overgave aan God; een zoeken dat begint, voortgaat en eindigt met de liefde voor het allerhoogste.. Er zijn gelukkig nog altijd mensen die vanuit een overgave aan God de medemens liefdevol benaderen en letterlijk liefdevol behandelen, waar anderen het laten afweten. Elke yogarichting die intens beoefend wordt is verbonden met bhakti yoga. Elk egoïsme dat in de weg staat, verdwijnt langzaam maar zeker.

 

Karma yoga

Karma wordt in het westen gezien als handelingen en daden, die voortkomen uit het ikje van de mens. Het is een misverstand dat karma, wat handeling betekent, een wet zou zijn van oorzaak en gevolg, op grond waarvan wij een schuld afbetalen in dit of in een volgend leven. Deze opvatting zit verankerd in ons denken en berust ook op een wensvolle gedachte omdat het ons gevoel van eerlijkheid en rechtvaardigheid bevredigt. Er is echter geen karma dat ons afstraft; straffen doen we ons zelf wel.
Een handeling die we voltrekken vanuit onze innerlijke verdeeldheid, vanuit conflicten wordt kryia genoemd en geen karma.
Karma is als mens geboren worden met alles wat ooit geweest is ofwel met het verleden van de totale mensheid. Hierin zal ieder mens inzicht moeten krijgen, willen we niet meewerken aan de totale ondergang van de mensheid.
Karma yoga is een handeling die je met je hele wezen voltrekt als een offer aan het Goddelijke.
Dit kan op verschillende manieren gebeuren bijvoorbeeld door wat je voor je medemensen doet. Maar je kunt ook je zwakheden die zich voordoen, offeren door er op dat moment van af te zien.

 

Raja yoga

Raja yoga is het achtvoudige pad van Patanjali met in het begin geboden en verboden zoals Yama – onthouding en Niyama – voorschriften, vervolgens Asana – lichaamshoudingen, Pranayama – ademoefening, Pratyahara – het terugtrekken van de zintuigen, Dhyana –meditatie, Dharana – contemplatie en Samadhi – extase.
De asana’s zijn in het westen bekend als hatha yoga. Maar in veel hatha yoga lessen wordt helaas niet of nauwelijks aandacht geschonken aan het geestelijke aspect van yoga noch aan observeren of feedback geven. Inzicht in het lichamelijk functioneren en leren herkennen hoe de reacties in het lichaam kunnen zijn, kan ondersteunend werken op de weg naar inzicht.

 

Mantra yoga

Mantra yoga is – tijdens een meditatie – het voortdurend herhalen van een “heilig woord”. In mantra yoga worden de energieën van het geluid gebruikt en die manipuleren de vibratie op een zodanige wijze, dat je de zintuigen kunt hypnotiseren tot een staat van gemanipuleerde extase.
Door de mantra steeds te herhalen wordt verder alles buitengesloten; dit werkt niet bevorderlijk op de ontwikkeling en het inzicht.

 

Tantra yoga

Tantra yoga. Er is een verschil tussen de Hindoeïstische en Boeddhistische opvattingen en praktijken van tantra. De boeddhistische tantristen bedienen zich van een bijzonder krachtige en doeltreffende methode van inzicht-overdracht om de ogen van de leerling te openen voor de werkelijkheid. De praktijk is gebaseerd op een zeer grondige kennis van de psychologie en van de natuurwetenschappen. Zij stellen dat verlichting hier-en-nu gerealiseerd kan worden.
Tantra yoga is de yoga van de vereniging van de manlijke en vrouwelijke energieën. Dit is symbolisch bedoeld. In een bepaalde periode rond 1200 is dit verkeerd begrepen en letterlijk nagevolgd. Uit deze opvattingen zij excessen opgetreden die ook nu nog plaats vinden. Door de seksuele energie te gebruiken en te manipuleren, gaan de energieën door diverse zenuwcentra waardoor er een gemanipuleerde extase in de hersenen wordt veroorzaakt. Dit is niet zonder een gevaar voor het zenuwgestel dat op deze wijze onder druk wordt gezet.

 

Kundalini yoga

Als laatste de Kundalini yoga; voor de westerling een zeer gevaarlijke vorm van yoga. Deze vorm van yoga wordt in het Westen te vaak gegeven zonder de noodzakelijke voorbereiding, waardoor de gemanipuleerde energieën in beweging komen. De gevolgen zijn door de persoon niet te overzien . Het zenuwgestel wordt namelijk door de gemanipuleerde energieën onder zware druk gezet. De gevolgen kunnen ernstig zijn: een opname in een psychiatrisch ziekenhuis en/of zelfdoding zijn niet uitgesloten.
Onze opvoeding en culturele achtergrond zijn op deze vorm van yoga niet ingesteld. Wij willen alles kunnen bereiken en beseffen niet dat het -ik- dat dit wil bereiken tevens de grootste hinderpaal is. Het -ik- kan het ongekende niet bereiken.

 

Dit zijn in het westen de meest bekende vormen van yoga.
Al deze stromingen zijn takken van dezelfde boom en hebben een gezamenlijke basis en dat is Yoga, yoga de wetenschap van het leven. Toch wordt de basis vaak niet behandeld en alleen de afgeleide vorm van yoga. Door de basis te vergeten wordt de essentie van yoga genegeerd. Dan wordt yoga beoefenen een weg van willen bereiken.

 

Ten slotte: als je werkelijk wilt veranderen, tot inzicht wilt komen, zal – na de gewone eenvoudige voorbereidingen – het vuur in je hart ontstoken worden en zul je geen gebruik maken van allerlei stimulaties en manipulaties van de biologische en neuro-chemische energieën. Dan komt de verandering op een moeiteloze wijze, opgebouwd uit: begrijpen en inzicht, stap voor stap opgebouwd vanuit het leren voelen, vanuit het leren observeren tot het gewaarzijn van dat wat is: De heelheid van het leven.

 

Zie ook de andere lezingen, artikelen en boeken van Rita Beintema op deze site.