Bij recente opgravingen in de Indusvallei in India is een stad opgegraven van ongeveer achtduizend jaren oud met een zeer hoge beschaving. Ook zijn er beeldjes in yogahoudingen gevonden. Men heeft redenen om aan te nemen dat de oorspronkelijke yoga al vele duizenden jaren geleden bekend was. De Vedas zijn de heilige boeken vanuit die oudheid, waarvan de Rig-veda de oudste van de vier is. Elke Veda heeft aan het einde de Upanishad (de betekenis van het woord Upanishad is: “zitten tegenover de leraar”). Dit zijn ‘openbaringen’, met de vragen van de zoekende leerling en de antwoorden van de wijze leraar. Na de Vedas komen de Mahabharata en de Ramayana, zij vormen samen het grote nationale epos van India. De Bhagavad Gita is een deel van de Mahabharata en ongeveer vijfduizend jaar oud; hierin wordt yoga als wetenschap van het leven uitgelegd. Het is de dialoog tussen Krishna, de Wetende en Arjuna, de zoeker. Belangrijk in deze tijd is, dat de inhoud nog even actueel is als in de eeuwen toen de B.G. tot stand kwam en een belangrijke bron is voor ieder serieuze zoeker en onderzoeker. Voor elke serieuze zoeker is het de moeite waard om met de Oepanishads evenals met de Baghavad Gita bezig te zijn. De commentaren op de Baghavad Gita worden door iedere commentator naar zijn of haar zienswijze en vanuit verschillende gezichtspunten uitgelegd.

In ons land is de lichamelijke yoga het meest bekend onder de naam van yoga, hatha yoga of raja yoga. De achtergrond van deze namen kan door iedereen anders geïnterpreteerd worden. Dit artikel op deze website gaat over de lichamelijke yoga. Er is nogal eens verschil van mening over de vraag waaraan deze lichamelijke yoga aan zou moeten voldoen.

De werkelijke bedoeling van de lichamelijke yoga

Er bestaan heel wat misverstanden over de lichamelijke yoga ook wel hatha yoga genoemd. Ik hoop door middel van dit artikel die misverstanden weg te nemen en de lezer te laten zien waarom het in werkelijkheid gaat en welke mogelijkheid er ook is.

Er bestaan in ons land verschillende yoga-“scholen”. De meeste houden zich alleen maar aan allerlei oefeningen; het geestelijke aspect van de yoga wordt niet of nauwelijks aan de orde gesteld. Dat is een van de redenen waardoor bij de gemiddelde Nederlander het idee is ontstaan dat yoga zoiets is als op je kop staan en heel veel oefeningen doen. Maar daar gaat het in yoga niet om. Welke richting van yoga je ook wilt beoefenen, het geestelijke aspect van de yoga hoort daarvan deel uit te maken. Alleen oefeningen doen voor een sterk lichaam en een heldere geest is op zichzelf heel verdienstelijk, maar het doet onrecht aan yoga dat veel meer inhoudt dan oefeningen doen en ontspannen. De lichamelijke yoga is de eerste opstap om inzicht te krijgen in vragen als “wat is leven” en “wie ben ik”.

Yoga is een wetenschap, die in eerste instantie zo ook benaderd kan worden; door het gekende te leren onderzoeken komt men uiteindelijk uit bij het ongekende.
Als je yoga wilt gaan beoefenen, begin je aan een ontdekkingsreis. Een ontdekkingsreis die begint met het lichaam. Eerst je lichamelijke houding goed leren voelen; hoe sta je op je voeten, staat je bekken recht, heb je geen verkeerde voorkeurshouding, hoe is de stand van het hoofd, de nek en de schouders? Een competente yogaleraar of -lerares zal, nadat het een en ander gecorrigeerd is zonder dat je het merkt, erop letten dat je -ongemerkt- niet weer in een oude fout terugvalt en, indien nodig, deze weer corrigeren. Een correcte lichaamshouding zorgt ervoor dat in het lichaam alles beter kan functioneren en dat de lichaamsenergieën zonder enige obstructie hun werk kunnen doen.

De lichamelijke yoga

Tijdens een van de eerste lessen wordt al een begin gemaakt met kleine eenvoudige oefeningen en met het lichaam – tijdens en na de oefening – te observeren en dit te leren verwoorden. Daardoor kan de leerling vertrouwd raken met zijn of haar lichaam en met de inwendige lichamelijke werking, zowel organisch als energetisch. De leraar of lerares geeft, nadat de leerling kort verwoord heeft wat er waargenomen is, hier feedback op.

Leren voelen houdt heel veel in. Je gaat ontdekken dat al deze wisselende observaties van het lichaam het idee, dat je eerst van je lichaam had, doen veranderen. Je kunt allerlei lichamelijke gevoelens ontdekken en na verloop van tijd ook steeds meer energieën voelen, die in het lichaam aanwezig zijn. Leren voelen is ook leren pijn toe te laten. Dit kunnen lichamelijke en/of psychische pijnen zijn; je hebt moed en doorzettingsvermogen nodig om deze “pijnen” te leren voelen, te leren zien en te doorzien. Je leert dit bij het “stilzitten”; Het stilzitten is het abc van de geestelijke yoga. Vanaf de tweede les wordt iedere keer “stilgezeten” om te leren kijken naar gedachten en gevoelens en te leren zien hoe snel we ons met een gedachte of gevoel verbinden, ons ermee identificeren. Men heeft soms moeite met het woord “identificatie”, maar identificatie is niets anders dan het “ik” dat aan alles gekoppeld wordt. Ben je boos, dan is er een identificatie met een ik dat boos is. Ik heb kiespijn, dan is er een identificatie met een ik dat kiespijn heeft. Heb je problemen dan ben je iemand die lijdt aan de problemen en ze probeert op te lossen. Door het leren observeren heb je al snel door dat er een afstand komt tussen jou en datgene wat je observeert. Als je dan leert om niet te oordelen of te veroordelen, geen “denkcommentaar” te geven, komt er steeds meer het besef dat er inzicht groeit en dat je dat steeds beter in het dagelijkse leven kunt toepassen. Het de-conditioneren van verkeerde identificaties is een langdurig proces. Je kunt wel de oorzaak van iets weten maar dat wil niet zeggen dat je het dan ook kwijt bent. Het is een langdurig proces om met veel geduld te blijven oefenen door elke identificatie steeds maar weer te ontkoppelen. Als dat niet meer nodig is, is er inzicht.

Een ander belangrijk onderdeel, maar tevens ook veel moeilijker, is: het terugtrekken van de zintuigen. Als je iets moois ziet word je er naar toegetrokken, maar het ontgaat je meestal wat er daarna in je psyche en in je lichaam gebeurt. Laat ik het volgende voorbeeld nemen dat ik op les nogal eens gebruikte.

Je staat voor een etalage waarin je een mooi kledingstuk ziet staan. De verbinding is al tot stand gebracht door het mooi te vinden. Wat gebeurt er vervolgens? Je “ik” wordt actief en wil het bezitten; in gedachte ga je na of je het kunt betalen of hoe je het in je bezit kunt krijgen. Als je nu in het lichaam zou gaan observeren zul je op de eerste plaats je hart al sneller voelen kloppen; de opwinding heeft alles in gang gezet. Je ademhaling en je lichamelijke gesteldheid is veranderd en daarmee is ook de chemische werking in je lichaam veranderd. Allerlei gevoelens en emoties hebben een chemische werking, positief of negatief, die je niet moet onderschatten. Vooral negatieve emoties worden door de chemische werking in stand gehouden. Zo kun je onder een goede begeleiding leren hoe je de zintuigen kunt ontkoppelen.

Als je geleerd hebt om, als het nodig is, je zintuigen los te koppelen – je er dus niet mee te identificeren- dan treedt er geen reactie op. Zo kan de lichamelijke yoga een weg naar bevrijding worden.

In het Westen ben je opgevoed met de gedachten dat jij het lichaam, het gevoel en de gedachten bent. Maar je bent niet die gedachte en niet dat gevoel. “Je neemt gedachten en gevoelens waar” en wat ik diep wezenlijk ben kan nooit iets zijn dat ik kan waarnemen. Yoga is een zoektocht, een ontdekken dat de zin “ik kan nooit iets zijn dat ik kan waarnemen” op waarheid berust, dat dualiteit niet bestaat.

De lezer zal begrijpen dat deze begeleiding een competente leraar vraagt en niet iemand die de theorie uit boekjes geleerd heeft, maar iemand die het bovenstaande zelf doorleefd heeft.

Want alleen door zelf de reis te maken, kun je doorgeven wat je ontdekt hebt.